Халел – полиглот ғалым

Халел түрік, моңғол, алтай тілдерінің тумаластығы туралы пікір айтуы, Еуропа тілдерінің классификациясын келтіріп, герман, славян, роман, испан, француз, ағылшын, латын, араб тілдеріне байланысты мәлімет беріп, олардың сингармонизм Заңына бағынуы туралы терең талдау жасауы ғалымның ол тілді жетік білгендігінің куәсі.

 Ғалым 1923 жылы «Шолпан» журналының №3-5 сандарында «Түркі тілдері туралы» деген көлемді мақаласын жариялады. Халел атақты шығыстанушы М.Қашқаридың «Диуани лұғат-ат-түрік» атты еңбегін тұңғыш зерттеууі, «Құдатқу білік», «Жамиғат тауарих», «КодексКуманикус», «Китаб ал-Ирак» .б. ескерткіштерді сөз етуі көне араб тілін жетік білгендігінің айқын айғағы.

 Ғалымның М.Қашқаридың араб тілінде жазылған мың беттік еңбегін және сол кезде ешбір түрік тіліне аударылмаған осы ескерткішті талдауы араб тілінен бейхабар адам түсіне бермейтін фи ал-жумла, ләһже, қатғи, иқтисади, ижтимайн, мұнасаоты сияқты толып жатқан сөздердің автордың өз сөзінде қолданылуы асқан ғұламалығын көрсетеді. Халелдің бұл тілді жетік білгендігі соншалық, ол бұл еңбекті оқып қана қоймай бастырушылардан кеткен қателіктерді де көре білген, және оларды тізіп берген.

 Ғалым түрік, немес, француз, испан, араб, ноғай; қырғыз, өзбек, түрікпен, латын тілдерін білгендігін оның ғылыми еңбектері дәлелдеп отыр.

 Халел – «жеті жұрттың тілін білген» полиглот ғалым.

Тізімге қайта оралу