«Х.Б.Табылдиев атындағы Каспий өңірінің тарихы, археологиясы және этнологиясы» ғылыми-зерттеу институты

Табылдиев Хисмет Бозанұлы – (Атырау обл., Бақсай (Махамбет) ауд. № 18 ауыл (қазіргі Бесікті ауылы), 08.09.1936 ж.т.) өмірге келген. Атырау (Гурьев) қаласындағы Орджоникидзе орта мектебін, Абай атындағы Қазақ мемлекеттік педагогика институтының «Тарих, әдебиет және тіл» мамандығын 1962 жылы бітірген. Атырау (Гурьев) қаласындағы Орджоникидзе орта мектебінде мұғалім (1962–1963), Гурьев педагогикалық институтында оқытушы, аға оқытушы, доцент, факультет деканы қызметін атқарды (1963–1976). Сырттай оқу бөлімінің проректоры (1976–1991), Х. Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің тұңғыш ректор-координаторы (1991–2000), облыстық мәслихаттың депутаттығына қатарынан үш мерзімге сайланған. Облыстық мәслихат депутаты ретінде марапаттау комиссиясын басқарған. Облыстық мәслихаттың хатшысы (2000–2004), облыстық «Атырау» газеті бас редакторының орынбасары (2005), облыстық «Нұр Отан» партиясының төрағасы (2001–2004). Қазақстан Журналистер одағының мүшесі, облыстық, қалалық ономастикалық комиссиясының мүшесі, «Парасат» орденінің иегері.
«Х.Б.Табылдиев атындағы Каспий өңірінің тарихы, археологиясы және этнологиясы» ғылыми – зерттеу институты 2020 ж құрылды.

ҒЗИ құрылымы:

Әбіш Кекілбаевтың әдеби мұрасын зерттеу ғылыми орталығы
«Мәңгілік ел» ғылыми - зерттеу орталығы

Ғылыми зерттеу институтының қызметтері:

ҒЗИ директоры - тарих ғылымдарының докторы Сапанов Сайфулла Жұмабайұлы.
ҒЗИ - дың мақсаты – Каспий өңірінің тарихын, археологиясын және этнологиясын зерттеу. Атырау облысының мәдени мұрасын, батырлардың, ақындардың, жыраулардың, ұлт - азаттық күрес көшбасшыларының, сондай-ақ мемлекеттік және саяси қайраткерлердің есімдерін тарихи аренаға қайтару.
ҒЗИ өз жұмысында «Атырау арыстары» ғылыми сериясын шығаруды көздейді.
«Атырау арыстары» сериялы кітаптардың Қоғамдық Кеңесінің құрамы:
• Кеңес Төрағасы: И. Тасмағамбетов
• Кеңес мүшелері: Ө. Әлімгереев, Ғ. Әнес, Ж. Арон, А. Ахмет, Т. Жаңабаев, К. Жылқышиев, Қ. Жүсіп, С. Идрисов, Б. Ізмұхамедов, М. Құлкенов, А. Мұхтар.
Редакцияның жұмыс тобы: т.ғ.д., профессор С.Ж.Сапанов, т.ғ.к., ғылыми қызметкерлер: Абдулов А, Каримов А, Қашқылдықов Қ.

ОРТАЛЫҚ ҚЫЗМЕТТЕРІ:
• 2017-2018 оқу жылында ғылыми-зерттеу орталығы "Атырау арыстары" сериясын шығаруды бастады. Ғылыми бағыт шеңберінде баспаға 9 ғылыми-публицистикалық монография дайындалды, оның ішінде: Халел Досмұхамедов, Мұрат Мөңкеұлы, Қизилман Шүреков, Мұқамедсалық Бабажанов, Бақтыгерей Құлманов, Салық Зиманов, Зейнолла Қабдолов, Әбіш Кекілбаев және Нұрмұқан Жантөрин туралы ақпарттар бар.
• 2018 жылдың 25 қазанында "Мұрат Мөңкеұлы мұрасы және туған жер идеясы" Республикалық ғылыми-теориялық конференция аясында Орталық "Мұрат Мөңкеұлы" кітабын таныстырды / құраст. Сапанов С.Ж., Нуржанова А.М., Базаргалиев Г.Б., Даулетова А.Н. - Атырау: Атырау университеті, 2018. - 280 Б., фото.
Бүгінгі таңда басылымға келесі кітаптар ұсынылды:
М. Бабажанов / Құраст. Сапанов С.Ж., Нуржанова Ж. А., Бердыгожин Л. Б., Сабиров А. Р. - Атырау: Атырау университеті, 2018.Вып.300-с; Б. Құлманов / құраст. Ж. Бактар, С. Ж. Сапанов, А. М. Нұржанова, А. Қ. Ахмет. - Атырау: Атырау университеті, 2018.Вып..Б. 300, сурет.; Академик З. Қабдолов. / Сост. Сапанов С. ж., Жүсіп к., Нуржанова А. М., Абрахманова ж., Даулетова а. н. Атырау: Атырау университеті, 2018.Вып..Б. 334, сурет.; Салық Зиманов: академик, мемлекет және қоғам қайраткері / құраст . Сапанов С.Ж., Нуржанова А. М., Нығыметов Б. С., Турдалиев а. о.-Атырау: Атырау университеті, 2018. Вып..334 б., сурет; Ығылман Шөрекұлы / құраст . Сапанов С.Ж., Нұржанова, Т. Жаңабаев, Ғ. Базарғалиев, А. Дәулетова - Атырау: Атырау университеті, 2018. Вып. Б. 300, сурет.; Н. Жантөрин / Құраст . С. ж. Сапанов, Ж.А. Нұржанова, А. Р. Бекежан - Атырау: Атырау университеті, 2018.Вып..Б. 300, сурет.; Ә. Кекілбайұлы / Құраст . Сапанов С.ж., Жүсіп к., Нуржанова А. М., Бердыгожин Л., Нығметов Б. - Атырау: Атырау университеті, 2018.Б. 300, сурет.; Х. Досмұхамедов / Құраст . С.Ж. Сапанов, Т. Жавнабаев, Ғ. Базарғалиев, Ж. А. М. Нұржанова, А. Р.-Атырау университеті, 2018.Вып. 300.- С.
Ғылыми-зерттеу орталығы қызметінің мақсаты - Атырау облысы аумағында тарихи-мәдени мұраны сақтау және зерделеу, іргелі және қолданбалы сипаттағы археология мен этнография бойынша ғылыми зерттеулерді жүзеге асыру, мәдени құндылықтарды жасау, жаңғырту, сақтау және тарату, сондай-ақ оларға Қазақстан халқын тарту. Х. Досмұхамедов атындағы АтМУ орталық штаты профессор-оқытушылар құрамынан құрылған. Бөлімде 2 ғылым кандидаты, 1 ғылым докторы және 1 магистрант жұмыс істейді. Орталық қызметкерлері ғылыми зерттеулермен, жинақталған деректерді зерттеумен, қорды жинақтаумен, облыс аумағында этнографиялық экспедицияларды ұйымдастырумен, түрлі тақырыптарда көрмелер мен экспозицияларды әзірлеумен, танымдық және мәдени-бұқаралық іс-шаралар мен сабақтар өткізумен, этнографтармен, экологтармен, ғалым геологтармен, зергерлермен, сәндік-қолданбалы өнер шеберлерімен кездесулер ұйымдастырумен және ғылыми-практикалық конференциялар өткізумен айналысады.
Мұрағат құжаттары:
Воронеж облысының (ГАВО) мемлекеттік мұрағатында Халел мен Жаһанша Досмұхамедовтердің ісі бойынша жаңа материалдар табылды.
Алғашқы жарияланым:

Х.Б.Табылдиев атындағы Каспий өңірінің тарихы, археологиясы және этнологиясы ғзи 2021 жылы Атырау облысы бойынша І-ші Халықаралық археологиялық экспедициясын ұйымдастырды. Экспедиция атауы: «Қарақұдық, Талқұдық қорғандары» Жалпы қаржы мөлшері: 5 млн.теңге.

Экспедиция жетекшісі: тарих ғылымдарының докторы, профессор Сапанов С.Ж;

Нәтижелері:

Атырау облысында алғаш рет сармат қорғандары жүйелі зерттелді;
ІІ-VI ғ жататын сармат жауынгерлерінің тоналмаған қауымдары табылды;
Экспедиция қорытындысы бойынша ерте темір дәуіріне жататын құмыра, қайрақ тас, қола жебелер, темір жебелері,ат-әбзелдері т.б. табылды.

Қарақұдық қорғаны, 2021 ж

Студенттер қазба жұмысында Экспедиция жетекшісі А.Зайнов қазба жұмысы кезінде 2021ж

Экспедиция мүшесі Г.Айдосынова студенттермен

- 2020 жылғы 06-11 қарашада т.ғ.д., профессор С.Ж. Сапанов, гуманитарлық ғылымдар магистрі А.Абдулов Орал қаласының облыстық архивіне «Х. Досмұхамедов атындағы Атырау университеті» КеАҚ университетішілік «ХХ ғасырдың 20-40 жылдардағы Атырау облысының қоғамдық-саяси өмірі (тәркілеу, ұжымдастыру, саяси қуғын-сүргін)» ғылыми жобасын жүзеге асыру мақсатында іс-сапарда болды.

- 2021 ж 1 қазан ҒЗИ директоры Сапанов С.Ж. Еліміздің жоғары білім беру жүйесінің дамуына қосқан үлесі және жаңа буын мамандарды дайындаудағы ерен еңбегі үшін А.Байтұрсынов атындағы алтын медальмен марапатталды.

- 2021 ж 1 қазан ҒЗИ-дың ғылыми қызметкері Касенов М «үздік ғылым» қызметкері төсбелгісімен марапатталды.
- 2021 жылы 9-11 қыркүйекте ҒЗИ ғылыми қызметкері Абдулов А.Д Семей қаласындағы ҚР Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігі қолдауымен «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» КеАҚ үкіметтік емес ұйымдарға мемлекеттік грантының «Тарих ақтаңдақтары» саяси қуғын – сүргін құрбандарын толық ақтау жобасы» аясында «Салауат» Шығыс Қазақстан облыстық жастар қоғамдық бірлестігінің ұйымдастыруымен өтетін «1920 – 1950 жылдардағы Кеңестік саясат: жас тарихшылардың көзімен» тақырыбындағы жас тарихшылар форумына қатысты.
2022 ж ғылыми зерттеу институтының ғылыми қызметкері Каримов А жастар саясатына қосқан үлесі үшін төсбелгімен марапатталды.

Ғылыми зерттеу институтының директоры, т.ғ.д. Сапанов С.Ж 2022 ж 7 наурызында ҚР ҰҒА академигі, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, аты аңызға айналған «Дос- Мұқасан» ансамблінің негізін қалаушы, Қ.И.Сәтбаев атындағы ҚазҰТЗУ Ректорлар кеңесінің төрағасы, композитор Досым Қасымұлы Сүлеевтің 75 жылдық мерейтойына арналған арнайы іс-шараға қатысты.

- ҒЗИ - дың ұжымы 2022 ж 4 сәуірде Атырау қаласында «Жастар және ғылым: бүгіні мен болашағы» атты Халықаралық ғылыми – тәжірибелік конференциясына қатысты.

- ҒЗИ – дың жаңа басылымдары:
- Дюсенов М. С., Сапанов С.Ж., Абдулов А.Д. Абдрахман Айтиев: забытый герой Приуралья: Монография. – Атырау: НАО Атырауский университет им. Х.Досмухамедова, 2022. – 195 с. ISBN 978-601-262-470-0
- Сапанов С.Ж., Түркияның Орта Азиялық сыртқы саясатының стратегиялық векторы Монография. – Атырау: «Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университеті» КеАҚ, 2021. – 120 б. ISBN 978-601-262-469-4.
- ҒЗИ ұйымдастырған ғылыми – тәжірибелік конференциялар:

1) Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күніне және Кеңес Одағының батыры, Халық қаhарманы Бауыржан Момышұлының туғанына 110 жылтолуына арналған «Бауыржан Момышұлының аңызға айналған мұрасы» атты халықаралық онлайн ғылыми-әдістемелік конференциясы, 14 желтоқсан 2020 ж;

2) Көрнекті мемлекет және қоғам қайреткері, ұлт-азаттық қозғалыс көсемі, ғалым-энциклопедист Әлихан Бөкейхановтың туғанына 155 жыл толуына арналған жас ғалымдарға, студенттер мен магистранттарға арналған «Әлихан Бөкейхановтың ұлы мұрасы» атты республикалық ғылыми-практикалық конференциясы, 12 сәуір 2021 ж;

3) Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 30 жылдығы және академик Х. Б. Табылдиевтың 85 жылдығына арналған

4) «Халықаралық қатынастар мен аймақтанудың өзекті мәселелері» І-ші халықаралық ғылыми онлайн халықаралық форумы, 30 қыркүйек 2021 ж;

5) «Құрмет Белгісі» орденінің иегері, ҚазССР халық ағарту ісінің үздігі, аға мұғалім - Әсия Кәрімқызының 90 жылдығына арналған «Ұстаз мұрасы» атты республикалық ғылыми – тәжірибелік конференциясы, 8 желтоқсан 2021 ж;

6) «Подвиг рабочих колонн» құжаттар жинағының онлайн презентациясы (Перм) 2022 ж 12 мамыр;