Тауман Салықпайұлы Амандосов
ӨМІРБАЯН
Тауман Салықпайұлы Амандосов (05.12.1921 – 08.07.1991) Батыс Қазақстан облысы, Балықшы ауданы, Кеңөзек ауылында дүниеге келген. Жетім балалар үйінде тәрбиеленген ол орта мектепті бітіргеннен кейін «Социалистік құрылыс» газетінде қызмет атқарды. 1946 жылы Қазақ мемлекеттік университетінің, филология факультетінің журналистика бөлімін үздік бітіргеннен кейін университет мұғалімі ретінде қалдырылды.1955 жылы кандидаттық диссертациясын корғағанда оның бірінші оппоненті Қазақстан Ғылым Академиясының академигі, профессор, дүние жүзіне белгілі Мұхтар Омарханұлы Әуезов болды. Амандосов Т.С. Қазақстанда бірінші болып қазақ публицистикасының теориясы мен практикасы туралы зерттеу жүргізді. Бұл жаңа бағыт бойынша жүзге таман ғылыми мақалалары басылып шықты. Ол 11 монографияның авторы. Олардың ішінде үлкен шығармалары : кітаптар: «Қазақ публицистикасы бүгін» және «Достық ағымы»; жоғарғы оқу орнына арналған оқулықтар: «Қазақ совет баспасөзінің жанрлары» және «Совет журналистикасының теориясы мен практикасы». оқу құралдары: «Журналист және өмір» және «Газет жанрлары». Өз талабымен қазақ тіліне мамандарға өте керекті «Журналист анықтамалығын» аударды (И.Б. Богданов, Б.А. Вяземский). Журналистика бойынша қазақ тілінде тұңғыш шығарған оқу құралдары осы күнге шейін тек Қазақстанда ғана емес Қырғызстан бен Өзбекістан университеттерінде қолданылады.1952 жылдан университеттің сырттай оқу бөлімінің проректоры болды. 1959 жылдан 1966 жылға дейін ҚазМУ-дың филология факультетінің деканы болып жұмыс атқарды. 1966 жылы журналистика факультеті құрылған. Оның бірінші деканы болып Т. С. Амандосов сайланған және сол факультетті 10 жыл бойы басқарған. 1971 жылы Тауман Амандосовқа профессор ғылыми атағы берілді.Оның бастамасымен телевидение мен радио; журналистика тарихы; журналистік шеберлік және әдеби редакциялау кафедралары ашылды.Соңғы кафедраны өмірінің аяғына шейін өзі басқарып келді. Т.С. Амандосов докторлық диссертациясын «Қазіргі заманның қазақ публицистикасы» деген тақырыпта қорғап, Қазақстан бен Орта Азияда «10.01.10 - Журналистика» мамандығы бойынша алғашқы ғылым докторы атағын алды. Ол ашқан журналистиканың дәстүрлі бағытын осы күні оның шәкірттері ары қарай дамыту үстінде. Ол қазақ тіліне Жюль Верн, Л.Кассиль, В.Ляпунов, А.Дорохов, Н.Кизанова, Л.Шемякин тағы басқа авторлардың шығармаларын аударған. Оның аудармасы бойынша А. Софроновтың «Власть» пьесасы М. Әуезов атындағы қазақ драма театрында қойылды. Т.С. Амандосов КСРО Журналистер одағының ІІ, ІІІ, ІҮ съездеріне делегат болып сайланды, ал ІІІ съезінде КСРО журналистер Одағының басқармасының мүшесі болып сайланды. Бірнеше жылдар бойы Журналистер одағының Алматының қалалық бөлімшесін басқарды. Журналистер шеберлігі Университетінің ректоры болып қызмет істеді.Ол Қазақ Совет Энциклопедиясының ғылыми редакциясының мүшесі; Совет-Үнді достығының қазақ бөлімінің мүшесі болды. Екі рет КСРО делегациясының мүшқұрамында Индия мен Пакистанда Қазақстанды танытты. Ол туралы Индия баспасөзі «Өзін өзі көтерген адам» деп жазды. Т. С. Амандосов бір неше рет КСРО-ның және ҚазКСР-ның үкімет наградаларымен марапатталған. Оған «Жоғарғы оқу орындарына еңбегі сіңген қайраткері» атағы берілген. Қазақстан РеспубликасыҮкіметінің № 200 қаулысымен 3 наурызда 2005 жылы Атырау каласындағы Кеңөзек орта мектебі «Т.С. Амандосов атындағы орта мектеп» деп аталды. Алматы қаласының әкімшілігінің № 7/1286 қаулысымен 30 қазанда 2006 жылы Желтоқсан көшесінде 159 үйге мемориалдық тақта орнатылды. Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-де Тауман Амандосов атында аудитория бар. Атырауда Тауман Амандосовтың есімімен аталған көше бар.