Әбіш Кекілбаев туралы айшықты ойлар
Қазақстанның Еңбек Ері, Қазақстанның халық жазушысы, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының иегері, қазақ әдебиетінің классигі, көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері Әбіш Кекілбаев туралы білмейтін қазақ кемде-кем. Бүгін назарларыңызға жазушы туралы «Әбіш Кекілбаев – замана заңғары, сөз зергері» атты республикалық ғылыми-практикалық конференцияда айтылған орамды ойлар топтамасын ұсынамыз.
Әбіш Кекілбайұлы жалғанның бір сәттік жылт еткен жарығынан өлмейтін, өшпейтін өнер үлгісін жасады, тарихтың тарыдай болмысынан ғасырлардың төбесін көкке жеткізгендейасқар тау-алып мүсін тұрғызды. Жазушының «Бір шөкім бұлт» пен «Бір уыс топырағынан» «Үркер» мен «Елең-алаңына» дейінгі шығармаларының бәрі туралы да, бірі туралы да осыны айтуымызға болады.
Жазушы шығармашылығына негіз болған шындық құбылыстардың басты арнасы - халық тарихы, халық тағдыры. Қазақстанның Халық жазушысының халықтың өткені туралы «Күй», «Ханша-Дария хикаясы», «Шыңырау», «Бәйгеторы» секілді орта көлемді эпикалық шығармалары мен «Аңыздың ақыры», «Үркер», «Елең-алаң» сияқты үлкен көлемді эпикалық туындылары, «Абылай хан» халықтық қаһармандық драмалық дастаны–тарихтың қилы деректерінталмайіздеп, тірнектеп жинап, олардың асылы мен жасығын айырып, өтпелі өмірдің шындығынан өшпейтін, өлмейтін өнер туындысын жасаудың теңдесі жоқ тамаша үлгісі.
Ж. Дәдебаев
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті
Жиырма бірінші ғасыр адамдарын билеген тұрмыс тауқыметтері мен құбылмалы қоғамның құйтырқы қатынастары сенімсіздік туғызады.. Содан қозғалған ой-сезімдерді замандастарға айтқың келеді. Әсіресе қаламгерлерге. Мұны оқырманға, жеткізу үшін бейнелі сөз, салмақты ой, дара пішім керек. Жаңа түр керек. Соған қабілеті бар, шамасы келетін тұлғаны іздейміз...
Соның бірі - Әбіш, Әбіш Кекілбайұлы еді Мұны өз тіршілігі мен өмірі туралы ойлана алатын әр қазақ біледі деген ойдамын.
Бисенғали Зинол-Ғабден Қабиұлы,
әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінің
профессоры, филология ғылымдарының докторы
Алматы қаласы
Посткеңестік әлемде, әсіресе бізге етене таныс орыс руханиятында «алпысыншы жылдықтар» деген ауқымды тарихи құбылыс бар. Коммунистік-сталиндік жүйенің күйреуінен соң дүмпу болып жарылған жыл құсындай жаңа толқын өкілдері кеңестік мәдениет пен руханияттың жалаугеріне айналған еді. Осы бір рухты жарылыс қазақ топырағында да үркердей таланттар шоғырын – ақын-жазушыларды, сазгер, суретші, киногерлерді дүниеге алып келді. Тоталитаризм тұсаулаған дарындылардың қолтығы сөгіліп, бәсекелі аламан бәйгеге араласты, 1960-80 жылдардағы қазақ мәдениеті мен руханиятындағы барша табысты жетістіктер жарқырап жарып шыққан осынау жас буынға тиесілі-тұғын. Міне, осы «алпысыншы жылдықтардың» («алпыскерлердің») қазақ топырағындағы көшбасшысы Әбіш Кекілбаев болды деп батыл айта аламыз. Ол өзінің классикалық шағын прозасымен сол кездің өзінде Еуропада (неміс жұртында) жоғары баға алып қана қойған жоқ, қоғамдық және мемлекеттік қызметтерімен де ұлтымыздың өсу, даму баспалдақтарындағы жаңашыл, прогресті бастамалардың көш басында тұрды. Ә.Кекілбаевтың мол рухани мұрасы мен өз кезегінде еліне сіңірген еңбегін біз жазушының ұлы ұстазы Мұхтар Әуезовтің бірегей орын-ұстынымен шендестіре аламыз. Өлі-тірісінде артына жаман сөз ілестірмеген, тумысында гуманист жазушы, энциклопедиялық білімге ие ғұлама, аузы дуалы шешен би, ұлт жанының білгірі, кең пейілді, жұмсақ жүректі жан тұлғасы уақыт өткен сайын өркештене, зорая түсіп, кемел Қазақстанның келер буындарының да арқа тірер рухани сүйеніші болып қала бермек.
Ғарифолла ӘНЕС,
«Арыс» қорының (баспасының) директоры,
филология ғылымдарының докторы
....Осы тұрғыдан әлем тоғысындағы қарқынды даму мен жаһандық бәсеке кеңістігінде адам жанының рухани-әлеуметтік жаңғыруының айнасы, ғаламдасуының тиімді құрады тіл деген тұжырымға сай тілдік санадағы жаңару мен жаңғыру үрдісін қазақ сөзінің төл болмысымен тамырлас өрбітіп, сөз мазмұнының бойындағы әлеуетін ерекше танып, тиімді қолданыста жарата білген, сөзде өнер деп ұққан ата-бабамыздың мұралық қағидасын бүгінгі күнде жалғастырып, сөзінің құдіретін асқақтатқан сөз зергері, көрнекті жазушы – Ә.Кекілбаев.
Манкеева Жамал Айтқалиқызы
Филология ғылымдарының докторы, профессор,
ҚР БҒМ А.Байтұрсынұлы атындағы
Тіл білімі Институтының Бас ғылыми қызметкері
Қазақ елі Тәуелсіздік алып, тұғырын тіктегеннен кейін елдің қамын ойлап, сол жолда қалам тербеп жүрген жазушылар мен ақындар ел саясатын жүргізуде билікке тартыла бастады, өйткені осындай білікті азаматтардың кеңесі мен бағыт-бағдары өте қажет болды. Сол тұлғалардың арасында көрнекті қаламгер, мемлекет және қоғам қайраткері, философ жазушы Әбіш Кекілбаев та бар еді. Қаламгер әлеуметтік және экономикалық мәселелерді тереңінен зерттей отырып, ел болашағы мен көп ұлтты мемлекеттің әл-ауқатын, тыныс тіршілігін өз шығармаларына арқау етті, ел мен жердің мүддесі, халық тағдыры олардың тұрмыс тіршілігін еш уақыт назарынан тыс қалдырмады. Оның шығармашылығында айтылған ұлттық болмыс: мәдениет пен сөз мәйегі, тіл мен әдебиет, дін мен діл, тұрмыс-cалт пен тарихи дәстүр, елдің болашағы басқа да сан алуан құбылыстар автордың дүниетанымдық көзқарасындағы ерекшеліктерінің күре тамырын зереледі. Қалаигер туындыларын психологиялық-философиялық деңгейінде байыптап-бағдарлау халық пәлсапасының тартымдылығы және дүниетанымын көрсете келіп, халқымыздың өзіне тән ерекшеліктері арқылы әлем дәрежесіндегі мәдени ғаламшарынан орын алды.
З.З. Шакиров
«филология» мамандығының 4-курс студенті
ПІКІРЛЕР