«Талай ғасыр жасай берем әлі де...»
Атырауда көрнекті ақын Фариза Оңғарсынованың 80 жылдығына орай республикалық апталық өтуде
Елбасы – Тұңғыш Президент Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы аясында көрнекті ақын және қоғам қайраткері, Қазақстанның Халық Жазушысы, Мемлекеттік сыйлықтың иегері Фариза Оңғарсынованың 80 жылдығы Атырауда кең ауқымда аталып өтуде.
Атыраудың ұлы перзенті, есімі қазақ поэзиясына алтын әріптермен жазылған Фариза Оңғарсыноваға арналған шара облыс орталығында орналасқан ақын ескерткішіне гүл шоқтарын қоюдан бастау алды. Оған облыс әкімінің орынбасары Айгүл Әжіғалиевамен еліміздің әр өңірінен келген ақын-жазушылар, зиялы қауым өкілдері қатысты.
Қазақстан Жазушылар Одағының басқарма төрағасы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, көрнекті ақын Ұлықбек Есдәулет Атырау – таланттарын ұлықтайтын, қайраткерлерін көкке көтере білген, қадірлегенқасиетті өңір екендігіне тоқталып, Фариза ақын туралы естелігімен бөлісті.
– Фариза – қазақтың поэзиясында ерекше оқшау ойымен, өзінің тұнық жырдың қайнарындай, ар-намыстың қайрағындай болған шығармашылығымен миллиондардың жүрегін жаулаған ақын. Сондықтан,ескерткішінің бой көтеруін ел-жұрттың алты алаштың ақын қызына деген ерекше құрметі деп білуміз керек. Өзінің «Махамбеттен қалған наркескен» деген өлеңібар еді. Сол «наркескеннің» өзі– оның поэзиясы. Сонымен қоса, «Серігім жырым жебеммен, қағылез құйттай денеммен, дауылдарды құшып келеммен» дейді ол. Міне, бұл– оның қайсар ақын екендігінің белгісі. Фаризадай поэзияның перизаты ешқашан ұмытылмақ емес,-деді көрнекті ақын Ұ.Есдәулет.
Шара одан әрі Фариза Оңғарсынованың білім алған ордасы – Халел Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінде жалғасты. Аталған университет студенттері ашық аспан астында поэзия кешін ұйымдастырды. Олар поэзия падишасының өлеңдерін тебірене оқып, жүректерді толқытты, рух берді.
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетіндеөткен «Фариза Оңғарсынова – көрнекті ақын, қоғам және мемлекет қайраткері» атты республикалық ғылыми-практикалық конференциясына жан-жақтан арнайы меймандар келді. Олардың қатарында Қазақстан Жазушылар Одағының басқарма төрағасы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, көрнекті ақын Ұлықбек Есдәулет,жазушы, драматург, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Әнес Сарай, ақын, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Ақұштап Бақтыгереева, жазушы, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Қажығали Мұханбетқалиұлы, ақын, «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты Светқали Нұржан, қаламгер-журналист, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Қазақстан Жазушылар Одағы басқарма төрағасының орынбасары, Қазақстан Республикасы Президенті сыйлығының лауреаты Мереке Құлкенов, ақын, филология ғылымдарының кандидаты Оңайгүл Тұржан, ақын, әдебиет зерттеушісі, филология ғылымдарының докторы, «Дарын» мемлекеттік жастар сыйлығының лауреаты, ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі, Л.Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті «Түркітану» кафедрасының профессоры Амантай Шәріп, филология ғылымдарының кандидаты, М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университетінің профессоры Зейнолла Мүтиев, Қазақстан және Қырғызстан Республикаларының еңбек сіңірген мәдениет қайраткері, «Парасат» орденінің иегері, өнер зерттеушісі, суретші, композитор Илья Жақанов, Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігінің кеңесшісі Гүлсім Еңсепова, филология ғылымдарының докторы, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің профессоры, ақын Қадыр Жүсіп бар.
Ең алдымен, Атырау облысы әкімдігінің қолдауымен, Мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының тапсырысымен, бірегей қоғамдық қорының ұйымдастыруымен түсірілген «Ар мен ақын» атты деректі фильм көрсетілді.Фильмде Ф.Оңғарсынованың өмір жолы өзінің өлеңдерімен баяндалды. Сонымен бірге, ақынның мерейтойына «Жыр - менің жалғыз тарланым» атты аудиодискі тарту етіліп, таныстырылып өтті. Лентасын қию құрметі Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Әнес Сарай мен филология ғылымдарының докторы, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің профессоры, ақын Қадыр Жүсіпке ұсынылды.
Конференцияны облыс әкімінің орынбасары Айгүл Әжіғалиева ашып, сөз сөйледі. Одан әрі филология ғылымдарының докторы, Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университетінің профессоры, ақын Қадыр Жүсіп, ғылыми шараның осы шаңырақта өткізілуінің символдық мәніне тоқталды.
–Өйткені, Фариза– осы университеттің түлегі. Ақынның оқытушылар мен студенттер алдындағы кездесулерде айтқан ұлағатты, қанатты сөздері мен ақыл-кеңестері, осы мінбеден сөйлегендегі дауысы әлі күнге дейін жадымызда сақталып келеді. Фаризаның курстастарының бірі – біз едік. Иә, соғыс зардабын көрген, қабақтарында мұң бар, Жеңістің он бір жылын атап өткеннен кейін бір топта, бір аудиторияда жиналған жастардың 1956 жылы кездесіп, жүзтаныс бола бастағандарына – 63 жыл, осы оқу орнын бітіргендеріне 58 жыл толыпты. Біз курстасымыз Ф.Оңғарсынованы мақтаныш етеміз. Ақын қызымыз Фаризаны бәріміз «Фәру» деп атайтынбыз. Ол бізбен жақсы қарым - қатынаста болды» деді ол.
Ал, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, көрнекті ақын Ұлықбек Есдәулет әлемдегі ең бірінші ақын шумерлік патша әйел болғанына, ал, қазақ поэзиясының інжу-маржаны Фариза ақын екеніне тоқталды. Ғылыми-практикалық конференцияға қатысушылардың бәрі де Фариза Оңғарсынова поэзиясының мәңгілік екенін, болашақ ұрпақпен бірге жасай беретінін атап айтты. Поэзия патшайымы ең алғаш әдебиет деген киелі әлемнің есігінен енгенде
«Дара күндерімнің,
Нала түндерімнің
Серігі болғаның үшін,
Сенімі болғаның үшін
Мен сені аялаймын» деп, ғұмыр бойы жыр-тұмарын аялап өтетініне серт берген еді.
Менде бір тебіреніс бар,
Кейде өзім де түсінбеймін.
Біздің сонау қырдағы тұяқ тескен
Бәйге алаңы секілді дүсірлеймін.
Осы сезім алаулап бойда тұрса,
Асылы, кішірмеймін,- деп жырлады ақын. Шындығында, өмірін – өлеңге, өлеңін өміріне айналдырған қазақтың аяулы ақыны поэзияға адал болды. Елі ақынын алақанына салып аялады, төбесіне көтерді. Ақынның 80 жылдығына арналған шара да – ел махаббатының айқын куәсі.
Сіз не дейсіз?
Ақұштап БАҚТЫГЕРЕЕВА,
Мемлекеттік сыйлықтың иегері:
– Үйдегі альбомда жан-дүниесі кіршіксіз тап-таза екені мөлдіреген көзінен көрініп тұрған әдемі суреті бар. Бұл суретке Фариза үшінші курста оқып жүргенде түскен екен. Үшінші курстың студентінде қандай мұң болсын?! Фариза екеуіміз «Қазақ қыздары өлең жаза алмайды» деген көзқарастың тас-талқанын шығарамыз деп бір-бірімізге сыр айтатынбыз, сырласатынбыз. Шындығында, Фариза қазақ өлеңінен өз биігін алды. Кейбіреулер Фаризаның өмірі ылғи бір мұңнан, қасіреттен тұрған деп ойлайды. Олай емес, Фариза бақытты болды. Қайда жүрсе де елдің құшағында жүрді. Өлеңдерін оқырмандары жатқа оқыды, кештерін өткізді. Бұл шарадан да халық сүйіспеншілігін көруімізге болатыны сөзсіз.
Гүлсім ЕҢСЕПОВА,
ҚР Сыртқы істер министрлігінің кеңесшісі, филология ғылымдарының кандидаты:
– Мен–Атырау өңірінің тумасымын.Фариза апай бізге кішкентай кезімізден көмектесті. Оның жүрегі нәзік болатын. Журналистика факультетін Алматыдан бітіріп, жұмыс барысында көптеген жетістіктерге жеттім. ҚР Сыртқы істер министрлігіне жұмыста жүрсемде, Фариза апайға жиі хабарласып тұратынмын. Сөйтіп жүргенде Фариза апайдың журналистік қырын зерттеуге шешім қабылдадым. Бұл шешімімді ақын апа құп көріп, ризашылығын білдірді. Үйіндегі архивте сақталған шығармаларын, өлеңдерін берді. Тіпті жарияланбаған материалдарын да ұсынды. Фариза апай туралы Атырауға келіп, біраз мәліметтер жинақтадым. Содан 10 жыл уақыт өткенде зерттеу жұмысымды бітірдім. Апайға жұмысымды көрсеткенде «Енді мені журналист емес дегендер осыдан кейін мойындамай көрсін» деп маған ерекше қуанып еді.
Қымбат ҚАЛМҰҚАНОВА,
бірге оқыған курстасы:
– Біз 1956 жылы Гурьев мемлекеттік педагогикалық институтына оқуға бірге түстік. Оқуға түскеннен кейін студенттерді колхоздарға көмекке жіберетін. Біздің топ Қызылқоға ауданына бардық. Сол ауданда бес қыз, төрт ұл болып едік. Күн сайын кешкі жұмыстан кейін өлең оқимыз, ән айтамыз. Шахмат ойнайтынбыз. Бір күні таңға жақын «Қымбат, шам жақшы» деді. Сол кезде электр шамы жоқ. Май шамды жаққанымда қағазға өлең жаза бастады..
ПІКІРЛЕР