18.11.2020 593

«Атақ, даңқ кім үшін?
Бос қуыс сөз далбаса,
Есімді елеп ел өзі аузына алмаса», -деп жырлаған жерлесіміз, ойшыл философ, оқшау стилімен, ақындық шеберлігімен ерекшеленген тұлға - Жұмекен Нәжімеденовтің туғанына қарашаның 28-ші жұлдызында 85 жыл толады.
Жұмекен Нәжімеденов жырларының көпшілікке түсініксіздігі,
«Ей, өлеңім, қараулардан алыс бол,
қайғысызға, қанша оқысын, жатталма» деп, әдейі «астарлы оймен» жырлар жазғандығы. Ақын өлеңдерінің кейбіреуін көпшілікке арнап жазбауы - коммунистік қоғамның қағидаларына түбегейлі қарсы әрекеті екендігін аңғарамыз. Ол басқа ақындарға қарағанда сыншылдардан көп «таяқ» жеген. Оның айғағын «Реанимация» өлеңінен анық көруге болады:
Ал, мен өзім – Нәжімеденов болғалы тағдырымды шешті талай кеңселер.
Бір күн, бір ай,
талқылап ап бір апта,
бұлай анық шеше алмаған бірақ та.
Жүрегімде діріл бар бір –
үңілме,
кей кезде бұл ұқсамайды
дірілге.
Ре-ани-мация ғана шешеді
менің түпкі мәселемді түбінде.
 Ақын жырының жалпыға бірдей түсініксіз жазылуы ол үшін бақыт, ал оны түсінбеу, түсінуге тырыспау, көпшіліктің мәдени әрі әдеби дайындығының жетілмегендігін көрсетеді. Жұмекен жырының сан қырлылығы – қазақ әдебиетінің мақтанышы, ұлтымыздың сұлулықты тану жолындағы бір асқан белесі болып табылады. Ақынның «Менің Қазақстаным» өлеңі ғана (әнін жазған Ш.Қалдаяқов) әнге айналуының өзі Жұмекен жырының ауыз бен құлаққа арналмағандығын көрсетіп тұр. Бұдан біз оның жырларының қазақ өлеңіндегі күрделі бір өрнек екендігін байқаймыз. Оның, «Өнер –өнер үшін» дегендей, айқын таңба, анық мақсаты барлық классик атаулының бас иген кредосы болғандығы белгілі.
 Жұмекен ағамыздың:
Бір бүйірде қызса деп ем өлеңім,
бір ұйқыны бұзса деп ем өлеңім.
Ақылдыға қайғы алдырсам деп едім,
ақымақты ойландырсам деп едім…деп
 - өзі айтқандай- «образбен ой киіндіру», ойлы түйінмен қазақ ұлтының поэзиясын кеңейтуе үлесін қосып, ешкімге жалтақтамайтындығын тура айтады.
  Белгісіз ой, жүректе жүре тұршы,
Бедерлі өлең, қойнымда жүре тұршы,
Менің дағы шаңымды қағып мезгіл,
Іздеп тауып алғанша бір оқушы –деген сөз жолдарынан, түсінген ұрпаққа шығармалары тозбайтын, мәңгілік қазына болып табылатын, қазақтың қайталанбас ақыны Жұмекен Нәжімеденовтың өмірлік маңызын жоймайтын - «адамгершілік, ел алдындағы борыш, ізгі қасиеттер үшін күрес, халық мүддесі, опасыздыққа қарсы» көтерген мәселелері шебер сипатталған өлеңдерін іздеп тауып, Атырау университетінің 5В011000-Физика мамандығының 4 курс студенттерінің орындауында оқуды жөн көрдік. Қанша уақыт өтсе де, ақынның асқақ аты халық жадынан, ұлт жадынан ешқашан ұмытылмайды.
Мен мамандығым, әдебиет аулынан алыс болса да, ақынның поэзиясына тәнті болғандығымнан, өзіндік талдауымды жасауға тырыстым. Әрбір өлеңі әр қырынан танылып, оқыған сайын тұщына түсетін не деген ғажайып ақын!

Физика және техникалық пәндер кафедрасының қауымдастырылған профессоры, п.ғ.к. Куанбаева Баян.

Тізімге қайта оралу