Біздің декан Жиенбай Базарбайұлы
«Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің» қалыптасып,дамуына өлшеусіз үлес қосқан «Университеттің Құрметті кафедра меңгерушісі» Жиенбай Базарбайұлы Бақи асқаралы 85 жасқа толып отыр. Атыраулық тарихшы шәкірттері мен кафедра ұжымы атынан ағамызды мерейлі жасымен құттықтаймыз!
Біздің декан Жиенбай Базарбайұлы
Тәуелсіздігімізді алған жылдардың ішінде отандық тарихшыларға Қазақстан тарихнамасында күрделі болып келген тақырыптарды ақиқаттық тұрғыдан ашып көрсетуге, шынайы баға беруге мүмкіндік туды.
Қоғамдық ғылым салаларындағы жаңаша өзгерістер, соны қадамдар жасаған жекелеген қайраткерлер мен жарқын тұлғалардың орыны мен қосқан үлесін саралау, олардың еңбектеріне тиісті баға беру - маңызды міндеттердің бірі. Сондықтан да қазақ қоғамына еңбегі сіңген азаматтардың ғұмырнамалық тарихын зерттеу, олардың тарихтағы алар орнын айқындау тарихшылардың еншісінде деп айтсақ қателеспеген болар едік.
Атырау өңіріне белгілі тұлға Жиенбай Базарбайұлы Бақи шығармашылығын,ғылыми еңбектерін жеке тұлға ретінде зерттеп тану дегеніміз - Қазақстанның көне заманнан бүгінге дейінгі тарихын ғылыми тұрғыдан терең қарастырып баяндау, тұжырымдап баға беру және тарих ғылымындағы «Ұрпақтар сабақтастығын» ғылыми пайымдау деген сөз.
«Біздің Атырау университетіне (бұрынғы пединститутына) өткен ғасырдың 1960-шы жылдарының басында Қазақтың Ұлттық университетінің тарих факультетін үздік дипломмен бітіріп, Жоғары және арнаулы орта дәрежелі білім министрлігінің жолдамасымен келіп, жұмысқа бірден-ақ құлшына кірісіп кеттік-деп еске алады Жиенбай Базарбайұлы. Институттың ректоры тәжірибелі ұстаз С.Т.Қожабаев аса білімді, әрі әділ, жұмысты қатаң талап ете білетін жастарға ерекше қамқорлық жасай білетін қадірлі жан болатын». Жұмысқа ынта-жігермен кіріскен Жиеақаңды ректор бірден-ақ аңғарған ғой. Көп кешікпей кафедра меңгерушісі қызметіне тағайындап, аздан кейін факультет деканы қызметін жүктеді. Міне осы тұста Жиенбайды ғалымдар мен ұстаздардың бойында сирек кездесетін оның дара тұлғасы мен ұстаздық келбеті, мәдениеттілік пен парасаттылығы, болмысынан сабырлы да салмақты, мінсіз бітімі замандастарын таң қалдыратын.
«Нашар ұстаз шындықты қайталайды, жақсы ұстаз сол шындықты іздеп табуға үйретеді», - деп бір ғұлама айтқан екен. Ұзақ жылдар тарих-филология факультетінің деканы болып,өлкемізге жоғары білікті педагог мамандарын дайындауға ерекше үлес қосқан Жиенбай Бақи (Бакиев ) болатын.
Кемеңгер ғалым З.Қабдолов айтқандай: «Ұстаздық – ұлы қызмет! Ұлық қызмет емес, ұлы қызмет! Ұлы қызмет болатын себебі ұрпақтың басшысын да, ғалымын да, жазушысын да, өнер қайраткерлерін де ұстаз өсіреді! Тамаша ұстаздар тәрбиелеп өсірген ұлдар мен қыздар ғана біздің қоғамымыздың лайықты иелері бола алады», - деген қағиданы Жиенбай өмір бойы ұстанды.
Көрнекті тарихшы-ғалым Ә.Мұқтар өзінің естелік мақалаларында 1980 жылдары Гурьев пединститутында жас тарихшылардың жаңа буыны өсіп,жетілгенін және осы абройлы істе Ж.Бақи өлшеусіз еңбегі болғанын баяндайды.
«Міне мұның барлығы тарихшыға үлкен жауапкершілік жүктеді. Соны сезінгендіктен де ол тарихшылардың жаңа буынын дайындауға күш салды. Атырау педагогикалық институтында декан болғанда төңірегіне Ғ.Кенжебаев, Қ.Мұхитов, Л.Бердіғожин, Ө.Исенов, Б.Нығметов, С.Сапанов, А.Сабиров, А.Ахмет, Ұ.Т.Ахметова, Ә.Мұқтаров,К.Жаулин,Ә.Тұрдалиев,К.Меңдігереев сынды жас ғалымдарды жинады. Олардың барлығы сол кезеңде нақты зерттеу тақырыбын алып, ғылымға құлшына кірісті. Жиенбай Базарбайұлы тарих ғылымындағы тың салаларға алғаш қалам тартты.
Балық өндірісі тарихнамасына қосылған қомақты үлес ретінде Ж.Б.Бақиевтің «Қазақстанның балық шаруашылығын социалистік жолмен қайта құру (1917-1937 жж.)» – атты тақырыпта 1972 жылы қорғалған кандидаттық диссертациясы ерекше орын алады. Жұмыстың бірінші тарауында Қазақстанда 1917 жылға дейінгі кезеңде балық шаруашылығының дамуына көңіл бөлініп, көптеген мәселелерге тоқталып, тың пікірлер жасаған. Аталған ғылыми жұмыста ХVІІ ғасырдан бастап ХХ ғасырға дейінгі кезеңде Батыс Қазақстан аумағында балық шаруашылығының қалыптасуына шолу жасалып, сол кезеңдегі ірі балық аулау орындары туралы, ол жерлерді отаршылдардың жаулап алуы жөнінде әңгімеленеді. Сонымен бірге, балық шаруашылығын басқа шаруашылық түрлерімен салыстыра келе, оның ел тұрмысында елеулі рөл атқарып, осы аумақтағы халықтың негізгі шаруашылығының түрі екендігін атап өтіп, жергілікті халықтың табыс көзіне айналғандығын айқындайды. Капиталистік қатынастардың дамуы барысында қазақ еңбекшілері балық аулау орындарына жұмысқа жалданып, кәсіпқой балықшылар тобын толықтырып, бұл саланың дамуына өзіндік үлесін қосқандығы көрсетілген. Шет елдерге шығарылатын Қазақстанның қазба байлықтары қатарында, балықта негізгі тауарға айналғандығы архив деректері негізінде дәлелденеді
Жиенбай Бақи шығармашылығының негізін Қазақстан тарихындағы тұлғалар өмірі мен қызметі құрайды.Соның ішінде Ғани Мұратбаев және Алаш қайраткерлері туралы келелі зерттеулері бар. Соңғы жылдары жазылған «Қазақтың бахад.р батырлары»атты ғылыми танымдық еңбегінде өлкедегі Ұлы Отан соғысының батырлары туралы баяндайды.
Біз өзіміздің бұл еңбегімізде қазақ тарихын ғылыми тұрғыдан бағалауда өшпес өнеге қалдырған тұлға Жиенбай Базарбайұлы Бақи ғалым,ұстаз,қайраткер ретінде қалыптасу жолын зерттеп , сол арқылы Қазақстан тарихы тарихнамасының қалыптасуына негіз қаланғанын көрсетуге тырыстық. Ғасырлар арман еткен, енді ғана қол жеткізген ел Тәуелсіздігін нығайтуға байланысты жеткіншек ұрпақты өз халқының тарихи, мәдени, рухани асыл мұралары арқылы отансүйсіш азамат етіп тәрбиелеу және елжанды тұлға етіп қалыптастыру бүгінгі қоғамның өзекті мәселесі екені айқын. Олай болса, жас ұрпақтың ұлттық - тарихи санасын өркениетті деңгейге көтеру үшін Жиенбай Бақидың мол тарихи-ғылыми мұрасы өз маңызын еш уақытта жоймақ емес.
Лесқали Бердіғожин-тарих ғылымдарының докторы
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау университетінің
«Қазақстан және дүниежүзі тарихы» кафедрасының меңгерушісі
ПІКІРЛЕР