Болашақ білімге қарай нақты қадам

Астана қаласындағы На­зар­баев орталығында Мем­лекет басшысының қаты­суы­мен өткен шара еліміз­дің қоғамдық ғылым­дар са­ласының дамуына жаңа­ша көз­қарас пен айқын бағыт­тарды межеледі. Ең үлкен жаңалық, әрине әлем­нің ең үздік 100 оқулы­ғының қа­тары­нан қазақ оқыр­ман­да­ры­на жолданған 18 кітап­тың тұсаукесері болды. Елбасы мақаласында «Біз тарих, саясаттану, әлеумет­тану, философия, психология, мәдениеттану және филология ғылымдары бойынша студенттерге толыққанды білім беруге қажетті барлық жағдайды жасауға тиіспіз. Біз алдағы уақытта гуманитарлық білімнің барлық бағыттары бойынша әлемдегі ең жақсы 100 оқулықты әртүрлі тілдерден қазақ тіліне аударып, жастарға дүниежүзіндегі таңдаулы үлгілердің негізінде білім алуға мүмкіндік жасаймыз. 2018-2019 оқу жылының өзінде студенттерді осы оқулықтармен оқыта бастауға тиіспіз» деген бо­латын. Айқын мін­дет іске асып, жаңа оқу жылында еліміздің мың­даған шәкірт­тері дүниежүзінің таны­мал кітаптарын оқу үде­­рісінде пайдаланатын бол­ды.

Жоба аясында жарық көр­ген 18 оқулық әлемнің 42 мем­лекетінде 34 тілде жа­рық көріп, 47 миллион дана­дан шығарылған ең үздік оқулықтар. Олардың әрқайсысы кемінде 3 реттен басылып шыққан кітаптар. Бұл оқулықтар әлемдегі ең беделді университеттердің, атап айтқанда, Оксфорд, Кем­бридж, Гарвард, Стэнфорд, Корнелл, Йел, Мәскеу университеттерінің оқу бағ­дар­ламаларына енген, атал­мыш университет сту­дент­терінің базалық оқу­лық­тары саналады. Жарық көрген оқулық­тар­дың қай-қайсысы да сұра­нысқа ие, ал олардың авторлары әлемде танымал ғалымдар. Оксфорд универ­ситетінің баспасынан бірінші басылымы 2007 жылы шыққан Энтони Кеннидің «Батыс философиясының жаңа тарихы» еңбегінде ор­та ғасырлардағы ақыл-ой фи­лософиясының гүлденуі, христиандық және исламдық ой-сананың негізін қалау­шыларды қамтуымен ерекшеленеді. Мені қызықтырған кітап­тар­дың қатарында «Иудаизм, христиандық пен исламдағы 4000 жылдық ізденіс: Құдайтану баяны» деп аталатын британдық философ, дінтанушы Карен Армстронгтың еңбегін атап өткім келеді. Алғашқы басылымы 1975 жылы шыққан бұл кітап әлі күнге дейін жоғары сұранысқа ие, әлемнің 30-дан астам тіліне аударылған, миллиондаған данамен таралған кітап. Сондықтан осындай кітаптарды ана тілімізде, ағылшын тілінен тікелей қазақшаға аударылған нұсқасында оқу үлкен жетістік.

Осы оқулықтардың қата­­рында ерекше қызығушылық тудырған тағы бір кітап – «Көпке ұмтылған жалғыз» деп аталады. «The social animal», яғни әлеуметтік психологияға кіріспе кітабының авторы Гарвард университетінің профессоры Эллиот Аронсон. Осы кітаптың қазақша атауының өзі Ұлттық аударма бюросында жұмыс жасаған аудармашылардың айрықша кәсібилігін дәлелдейді деп ойлаймын. Бұл кітап қазіргі кездегі әлеуметтік орта проблемаларын, әлеуметтік психологияның жаңа тұстарын ашуға арналған. Бүгінде адамтану, адам психологиясы, оның ішінде әлеуметтік психология жеке адамның жетістікке жетуін зерделейтін маңызды ғылым саласы. Ал бұл кітап тек студенттер үшін ғана емес, жалпы жұртшылыққа қызықты оқулық болары сөзсіз. Ұлттық аударма бюросы мамандары ұсынған түсіндірмеде «бұл оқулық адамның сыртқы ортаға бағынуы, жағдайға мойынсұнуы, өзін-өзі ақтап алуы, көзсіз сенімге еруі, ұнатуы, ашуға бой алдыруы, үгіт-насихат жетегінде кетуі сияқты маңызды факторларды нақты мысалдар арқылы саралайды» деп көрсетеді. Кітаптардың басым бөлігі ағылшын тілінде жазылған еңбектер екенін байқаймыз. Француз тілінен аударылған «Философияның таңдаулы 25 кітабы» еңбегінің авторы философия ғылымдарының докторы, профессор Ре­ми Хесс. Алғаш 1995 жылы жарияланған бұл кітап әлемнің 12 тіліне ауда­рыл­ған екен, енді қазақ оқыр­ман­дарына жолдама алды. Кітап жастардың философия әлемімен танысуына жол ашып, осы ғылым сала­сындағы ең көрнекті шығар­малармен, философтармен таныстырады. 18 кітаптың ішінде антропология, философия, психология, әлеуметтану, тілі біліміне кіріспе, медиа этика, экономика, менеджмент салаларын қамтиды.

100 кітап жобасы қазақ ғылымына, тіл біліміне, жо­ғары мектептің дамуына, отандық аудар­ма­шылар мек­тебінің қалып­тасуына үлкен серпін берген тың жоба бо­луы­мен ерек­шеле­неді. Бірін­ші­ден, Ұлт­тық аударма бюро­сының басшысы Рауан Кенже­ханұлының хабарлауынша 18 кітапты аудару барысында 3 мыңнан аса термин сөздердің қоры жасалып, глоссарийге енген екен. Екіншіден, елімізде шетел тілдерінен қазақ тілінен аударатын кәсіби аудармашылар мектебі қалыптасты. Үшіншіден, жобаның сәтті шығуына аударма барысында аудармашылар, әдеби редакторлар, ғылыми редактор үштігінен құралған жұмыс тобының бірлескен әрекеті нәтижеге жетіп отыр.

2018-2019 оқу жылында кітаптар барлық жоғары оқу орындарына таратылып, жаңа оқу жылында студенттеріміз пайдаланатын болады. Бұл оқулықтар біздің жастарымыздың бәсекеге қабілеттілігін арттыратын, еліміздің әлемнің алдыңғы 30 елінің қатарына қосылуына ықпал ететін болашақ біліміне жасалған нақты қадам.

Гүлфайруз ҚАЙЫРҒАЛИЕВА,
Х.Досмұхамедов атындағы Атырау мемлекеттік университеті гуманитарлық ғылымдар және өнер факультетінің деканы, тарих ғылымдарының кандидаты

Тізімге қайта оралу